To Know Your Mind, Pay Close Attention To It
મન ને જાણવા માટે, તેના તરફ ખુબ ધ્યાન આપો– સેમ હેરીસ
કેટલાક અતુલ્ય અને અદ્ભુત અનુભવો શક્ય છે. પણ આ માટે આપણે એક મહત્વ નું કામ કરવું પડે, “આધ્યાત્મ” ( જે આ આંતરિક માટે નો અનિવાર્ય શબ્દ છે ) ને ગંભીરતા થી લેવું....
આપણે આપણું જીવન વિચારો માં ગુમાવીયે છીએ. જે સંવેદના ને આપણે “હું “ કહીએ છીએ – આ સમજ કે શરીર માં કોઈક નો વાસ છે –તે એવું છે જાણે વિચાર્યા કે જાણ્યા વગર વિચારવું. જે ક્ષણે આ વિચાર માળા તૂટે, કે તમે વિચાર વચ્ચે રહેલી સજકતા ને જાણી શકો- જે બીજો વિચાર શરુ થાય તેની પહેલાં ઉદ્ભવે છે. અને આ સજકતા પોતાની જાત જેવી નથી ભાસતી. તે “હું” જેવી નથી લાગતી. ખરેખર તો, આ શરીર માં “જાત” નું હોવું એ સજકતા માં થતો ઉદ્ભવ છે (નહીં તો આ તમે કેવી રીતે અનુભવી શકો?).
હું તર્ક કરું છું કે અધ્યાત્મ ને કોઈ એવી માન્યતા ના આધાર ની જરૂર નથી કે આપણા અનુભવ ની પરે પણ કંઇક રહેલું છે. અને તે એજ પ્રમાણિક સમીક્ષા ના ધૈર્ય માંથી ઉદ્ભવે છે જેમાંથી વિજ્ઞાન નું પ્રગટીકરણ છે.
સજકતા રહેલી છે (તેનો સ્થૂળ જગત સાથે જે પણ સંબંધ હોય), અને તે પરખાયેલ કે જેની પરખ નથી થયી તેવા જીવન માટે અનુભવલક્ષી છે. જો તમે સજકતા ને આ ક્ષણે અંતરમુખ કરો તો તમે પામશો કે મન વિચારો માં જકડાઈ છે. જો તમે વિચાર ને ધ્યાનથી જુઓ તો ખ્યાલ આવશે કે તેઓ નો સતત ઉત્પાદ –વ્યય થાય છે. જો તમે વિચાર કરનાર ની શોધ કરશો તો કોઈજ નહિ મળે. અને પછી જે સમજ છે – “હેરી તું શું કહેવા માગે છે? હું જ વિચારક છું !”- એ પણ ચિત્ત પર પ્રગટ થતો એક વિચાર જ છે.
આ રીતે તમે સજકતા ને ચિત્ત તરફ વારંવાર વાળો ત્યારે તમે પોતાની જાત છે તે વિશે ની સંવેદના લુપ્ત થતી જાણશો. આમાં કંઈ નથી (સાંપ્રદાયિક કે ખાસ કશું ) બૌધવાદી પણ આ સમીક્ષા બાબત, અને કોઈ અધુરી પ્રમાણ વગર ની માન્યતા પણ નહિ જેને અનુસરવા ની જરૂર પડે. વ્યક્તિ એ માત્ર એકજ આધાર નો સ્વીકાર કરવાનો છે કે: જો મન ને જાણવું હોય, તો તેના પ્રત્યે ખુબ ધ્યાન આપવામાં જ અક્કલમંદી છે.
-----સેમ હેરીસ અમેરિકી લેખક, ફિલસૂફ અને ન્યુરોવિજ્ઞાની છે. તેમના ન્યુયોર્ક ટાઈમ્સ ની મુલાકાત માંથી ઉદ્ધૃત.
મનન ના પ્રશ્નો:
૧.) પોતાની જાતનું હોવું –એ વિશે ની સંવેદના તે પણ ચિત્ત પર નો એક ઉદ્ભવ છે તે વિશે તમારું શું માનવું છે?
૨.) કોઈ એવો પ્રસંગ વર્ણવો જયારે તમે એવી ચિત્ત ની સજાગતા નો અનુભવ કર્યો હોય જ્યાં પોતાની જાત નો અનુભવ લુપ્ત થયો હોય.
૩.) સજકતા ને ચિત્ત ની માંહે વારંવાર સ્થપતિ કરવા માં શું મદદ કરશે?
Excerpted from a NY Times interview with Sam Harris, an American author, philosopher and neuroscientist.
SEED QUESTIONS FOR REFLECTION: How do you relate to the notion that the feeling of being a self is just another appearance in consciousness? Can you share a personal story of a time you were of consciousness that did not feel like a self? What helps you repeatedly turn consciousness upon itself?
Add Your Reflection
4 Past Reflections
On Feb 6, 2020 steve rogers wrote :
Post Your Reply
On Aug 11, 2017 Jagdish P. Dave wrote :
Consciousness is self-transcendental. It is nether subject nor object. It is beyond subject and object.We cannot know it by our mind. And when we try to know it by our mind, it becomes a thought...
Post Your Reply
On Aug 8, 2017 Sunil,Bangalore wrote :
I relate: Adopt thoughtlessness & practice mindfulness. Impermanence is the only permeance. Thoughts are bodily-connected with self while consciousness is just soul without any self.Kabir said the path to God(soul) is so narrow that only one can exist either I or HE.Meditation on such mindset and "AMAR ATMA HAI MARANSHEEL KAYA, SABHI PRANIYO KE HAI BHITAR JO SAMAYA" helps indeed.
Post Your Reply
On Aug 6, 2017 david doane wrote :
My ego is just another transitory appearance in consciousness. My true self, my essence, is eternal consciousness expressed as me. I've had some moments in meditation when I felt amorphous, part of all that is, bigger than my usual sense of self -- that was my real self and I relish that state of awareness. For me, turning consciousness upon itself means being conscious of my consciousness which happens for moments at a time as thoughts do constantly intrude. What helps me turn consciousness upon itself is practice -- practice putting aside or letting go of my thoughts and being conscious without content.